1-  جهل و عدم شناخت مناسب درباره وجود مقدس امام و نقش او در خلقت و هدایت مردم؛
2- دین شعاری و حرکت نمادین عده‎ای که خود را مسلمان می‌‎نامند، ولی قرآن و اسلام را کنار گذاشته‎اند؛
3- اسلام‌ستیزی؛ امام صادق علیه‌السلام از قول پیامبر می‌‎فرماید: «اسلام با غربت ظاهر شد و به زودی نیز چنانکه بود به حال غربت برمی‎گردد، پس خوشا به حال غربا».(1)مرحوم دوانی در توضیح می‌‎گوید: غربت دومی که پیامبر فرمود، توسط مسلمانان در آخرالزمان به وجود می‌‎آید.(2)
4-دجّال؛ در پی ‌آمدن دجّال، فتنه‌ای شکل می‌گیرد که مردم را به چالش کشیده، از خداوند متعال دور می‌‎کند؛ چراکه در ظاهری فریبنده و چهره‌ای جذاب ظاهر می‌شود؛ امیرالمؤمنین، علی علیه‌السلام فرمود: «سعادتمند، کسی است که او را تکذیب کند و شقی و بدبخت کسی است که او را تصدیق کند».(3)
5- تجاوز به جوامع اسلامی و شیعی و کشتار آنان؛
6-گسترش فساد و تباهی از یک‌سو و ایجاد شک و تردید درباره ظهور امام موعود و به تمسخر‌گرفتن انتظار و ظهور، از سوی دیگر.

با توجه به نکات یاد‌ شده، بر عاشقان امام عصر و منتظران ظهورش لازم است جهت در امان ماندن از فتنه های آخرالزمان به این نکات توجه ویژه داشته باشند:

الف. بالا‌بردن فهم و شناخت درباره امام و امامت، مفاهیم و آموزه‎های دین، مباحث مهدویت و مفاهیمی که در رابطه با این موضوع است؛
ب. وحدت کلمه در سایه رهبری مرجعیت، که طبق بیان پیشوایان دین ـ از جمله امام زمان ـ همه وظیفه دارند به آنها رجوع کنند؛
ج. عمل به وظایف دین، کسب تقوا، دوری از فساد و جلوگیری از آن، امر به معروف و نهی از منکر؛
د. ایجاد روحیه نشاط و تلاش در خود و جامعه و حرکت به‌سوی سازندگی و زمینه‎سازی برای ظهور.

مهم‎ترین عامل برای مقابله با انواع فتنه های آخرالزمان ، دو چیز است:
1)  معرفت و شناخت امام؛ امام صادق علیه‌السلام می‌‎فرماید: «امام خود را بشناس؛ پس همانا زمانی که امامت را ‌شناختی، هیچ آسیبی به تو نخواهد رسید از اینکه امر ظهور، جلو بیفتد و یا عقب بیفتد».(4)
در روایتی دیگر می‌‎فرماید: «هر کس امام خویش را شناخت و آنگاه، پیش از آنکه صاحب‌الأمر قیام کند، از دنیا رفت، بسان کسی است که در سپاه آن حضرت حضور پیدا کرده است، نه! بلکه بسان کسی است که زیر پرچم او حاضر شده باشد».(5)
2)  رجوع به عالمان؛ ائمه معصومین، تکلیف شیعه را در دوران غیبت کبرا، مشخص کرده‎اند. اسحاق‌بن‌یعقوب درباره تکلیف شیعیان در غیبت کبرا، از امام مهدی علیه‌السلام پرسید و توقیع (نامه) ذیل در پاسخ او صادر گردید: «و أما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها إلی رواة حدیثنا فإنهم حجتی علیکم و أنا حجة الله علیهم؛ و امّا در پیش‎آمدهایی که برای شما رخ می‌‎دهد، باید به راویان اخبار ما (دانشمندان علوم دینی) رجوع کنید. ایشان حجت من بر شما هستند و من، حجت خدا بر آنانم».(6)
پس مهم‌ترین راه برون‌رفت از مشکلات در زمان غیبت، شناخت امام و تبعیت از فقهای بزرگ، به‌ویژه ولی فقیه و رهبر جامعه اسلامی است. اگر این مهم، به‌صورت کامل عملی شود، فرد و جامعه، در مقابل طوفان حوادث، خطرات و فتنه‎ها محفوظ خواهند ماند.

پی‌نوشت‌ها
1- کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج1، ص66.
2- مهدی موعود، ص958.
3- کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج2، ص526.
4-ر.ک: کافی، کلینی، ج1، ص371.
5- غیبت نعمانی، ص329، ح2؛ اصول کافی، کلینی، ج1، ص371.
6-  غیبت طوسی، ص290، ح247؛ کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج2، ص483، باب 45، ح4.