اول و دوم محرم برای بهاییت روز برگزاری جشن و پایکوبی است چون تولد علی محمد شیرازی(باب) و میرزا حسینعلی نوری (بهاالله)است ، این در حالی است که بهائیان تمام ایام خود را به تقویم خودشان(بدیع) عنوان کرده اند در مورد تولد دو رهبر بابیه و بهاییت این دو روز را جشن می گیرند ، ماهم به این مناسبت به معرفی این دو فرد می پردازیم و از فرصت استفاده کرده  برخی از ادعا های  ایشان را پاسخ میدهیم:

علی محمد شیرازی (باب)

سید علیمحمد باب مؤسس طایفه‏ی بابیه در ماه محرم سال 1235 هجری قمری در شهر شیراز تولد یافت [1]  وی فرزند میرزا رضا از اهالی شیراز و نام مادرش فاطمه. بیگم بود، بنا بنقل اکثر تواریخ در کودکی ابتدا بتحصیل فارسی (در شیراز) و سپس در اوان بلوغ که ببوشهر عزیمت نموده در آن شهر بفرا گرفتن صرف و نحو زبان عرب پرداخت و معلم او در بوشهر شخصی موسوم بشیخ محمد و مشهور بشیخ عابد بود و دور نیست که مخاطب سید باب در این عبارت بیان که گوید: «ان یا محمد معلمی لا تضربنی» [2]  همین شخص باشد. 

پیروان باب سعی میکنند ویرا درس ناخوانده «امی» و دارای علم موهوبی بدانند. حاجی میرزا جانی کاشانی صاحب «نقطة الکاف» مینویسد: «اینکه معروف شده که آن جناب (یعنی باب) بدرس سید (رشتی) حاضر میشدند بعنوان تلمذ صحت ندارد ولی آنجناب قریب بسه ماه در کربلا تشریف داشتند، گاهگاهی بمجلس موعظه‏ی آنمرحوم تشریف میآوردند و مرحوم سید اعلی الله مقامه از نور باطن آنسرور مستمد بودند» [3] . 

صاحب قصص العلماء نوشته: «در همان زمان که در عتبات مشرف بودم و چند وقتی بدرس «حاجی سید کاظم» تلمذ مینمود «میر علیمحمد» هم بدرس او میآمد و قلم و دواتی بهمراه داشت و هر چه سید کاظم میگفت از رطب و یا بس مینوشت.» 

مؤلف «کواکب الدریه» تصریح نموده که معلم باب «شیخ محمد عابد» از مکتبداران شیراز بوده و گفته است پس از اظهار امر باب این معلم بشاگرد خود ایمان آورده است. [4] . 

ولی در کتب ردیه ایمان آوردن شیخ محمد عابد به باب تکذیب شد. [5]  و از مجموع تواریخ کاملا برمیآید که نامبرده (باب) تحصیلات مختصری در زبان فارسی و مقدمات عربی نزد اشخاص داشته، ولی همچنان که از آثار خود باب (که آمیخته به اغلاط صرفی و نحوی و عبارات ناپخته و غیر فصیح است) بر میآید این تحصیلات ناقص و سطحی بوده و دعاوی پیروان او که نسبت علم موهوبی بو داده‏اند غیر قابل قبول و بلا دلیل است. «بارون روزون» روسی [6]  در بیان خود گوید: «خواننده باید خود را از بوالهوسیهای صرف و نحوی بر کنار نماید و قدری هم منطق و عقل سلیم را فراموش کند تا بتواند موفق بفهم اسرار این شاهکار ادبی! بشود که پیروانش از روی عقیده بطور استعاره آنرا «بیان واضح» مینامند. [7] . 

موسیو نیکلای فرانسوی در تاریخ خود، که سراسر بدفاع از باب و دعوی او برخاسته، اغلاط فاحش  نوشته‏های وی را معلول تقصیر و مسامحه‏ی نساخ و نویسندگان بابیه دانسته و این را عذری در برابر حملات دیگران آورده، ولی اخیرا که کتب اولیه‏ی باب مانند «بیان فارسی و عربی» و «مجموعه‏ی مکاتیب باب» بوسیله‏ی «ازلیان» طبع و نشر گردیده بدون اینکه اغلاط آنها اصلاح شده باشد، این احتمال از بین رفته است، بخصوص که خود سید باب متوجه این نقیصه و اشکال بوده و لهذا در بیان گفته که اشکالات نحوی مردود و میزان کتاب بیان است که سایر قواعد را باید به آن سنجید، نه اینکه کتاب بیان را با قواعد قوم بسنجد [8]  و شگفت‏تر اینکه در صحیفه‏ی عدلیه (از تألیفات اولیه‏ی باب) پس از اینکه خود را «امی» معرفی نموده گوید: «بل یک آیه که مثل قواعد قوم باشد ادعا را ثابت میکند، و کافی است همین یک آیه‏ی واحده... الخ [9]  و منظورش در این عبارت طفره از سایر منزلات است که خالی از اشتباه و غلط نیست. باری باب پس از دو سال تحصیلات مقدماتی بکار تجارت که شغل اعمام او بود پرداخت، در این ایام ذوق ریاضت و ذکر و فکر و مراقبه که شیوه‏ی دراویش و صوفیه بود در سرش افتاد و بریاضیات شاقه و طاقت‏فرسا مشغول شد. 

میرزا حسینعلی نوری (بهاءالله) 1233 – 1309 :

میرزا حسینعلی در روز دوم ماه محرم سال 1233 ه. ق در تهران به دنیا آمد. پدرش میرزا عباس نوری معروف به میرزا بزرگ از منشیان و مستوفیان [10]  زمان محمد شاه قاجار بود. خاندان میرزا بزرگ به حسن خط و خوبی انشاء مشهور بودند و خود او در این زمینه مهارتی به سزا داشت و بسیاری از رجال درباری از او سرمشق می‏گرفتند و خانه‏اش مجمع ارباب ذوق و ادب بود. میرزا عباس در تعلیم و تربیت فرزندان بسیار می‏کوشید و برای این منظور از میان دوستانش برای آنان آموزگاران سرخانه می‏آورد. چنان که پسر ارشدش میرزا حسن نوری در اثر همین مراقبت لایق منشیگری سفارت روسیه گردید. [11]  میرزا حسینعلی نیز در سنین کودکی نزد پدر و بستگان و معلمان خصوصی به فراگرفتن علوم و فنون مقدماتی پرداخت و بدین سبب از رفتن به مدرسه بی‏نیاز بود. در ایام جوانی نیز چون هیچ اشتغالی نداشت، همه‏ی اوقاتش صرف گردش و تفریح یا مطالعه و تقریر و یا حضور در مجالس عارفان و حکیمان و محافل شاعران و ادیبان می‏گشت و از این راه معلوماتی پراکنده و فراوان آموخت. 

به همان شیوه که درباره‏ی میرزا علی محمد دیدیم، ایشان هم داعیه امی بودن داشت و خود را درس ناخوانده معرفی می‏نمود، چنان که در نامه به ناصرالدین شاه نوشت: «یا سلطان انی کنت کاحد من العباد و راقدا علی المهاد مرت علی نسائم السبحان و علمنی علم ما کان... ما قرأت ما عند الناس من العلوم و ما دخلت المدارس فاسأل المدینه التی کنت فیها.» [12]  یعنی پادشاها من همچون یکی از بندگان عادی به سر می‏بردم [13]  و بر بستر خفته بودم که بر من نسیمهای سبحانی وزید و مرا دانش هستی آموخت... و من علوم بشری را نخوانده‏ام و به مدارس نرفته‏ام و اگر می‏خواهی از همشهریانم بپرس. [14]  لکن اسناد معتبری از جنبه‏های مختلف دعوی امی بودن ایشان 

 را تکذیب می‏نماید.

پی نوشتها :

[1] مرحوم علامه‏ی قزوینی تولد باب را غره‏ی محرم سال 1236 دانسته (وفیات معاصرین مجله‏ی یادگار شماره‏ی 4 از سال سوم) و همچنین در تاریخ «نیکلا» تاریخ تولد باب سال 1236 ذکر گردیده، ولی در کتاب «بین الحرمین» که تألیف خود باب است سال 1235 آمده و هذا نصه و انه لعبد قد و لد فی یوم اول المحرم من سنه‏ی 1235... الخ.

[2] بیان عربی (ص 25).

[3] نقطة الکاف (ص 110 - 109).

[4] کواکب الدریه ص 31.

[5] (بیبهائی باب و بهاء).

[6] از مؤلفین روسی که در تاریخ بابیه کتاب نوشته.

[7] نقل از ضمیمه‏ی تاریخ نیکلای فرانسوی.

[8] باب یک از واحد دوم ص 18 بیان فارسی «اگر نکته‏گیری در اعراب و قرائت یا قواعد عربیه شود مردود است؛ زیرا که این قواعد از آیات برداشته میشود، نه آیات بر آنها جاری میشود.

[9] صحیفه‏ی عدلیه ص 9.

[10] مستوفی یا وزیر در دوره قاجار به کسی گفته می‏شد که دفاتر مالیاتی را نگه می‏داشت و مأمور جمع‏آوری مالیات بود و از مازاد سهمی که به حکومت می‏داد ارتزاق می‏نمود.

[11] آیتی معروف به آواره، همان منبع، الکواکب الدریه فی ماثر البهائیه، جلد یک، ص 254.

[12] عباس افندی، مقاله شخصی سیاح، تهران، موسسه‏ی ملی مطبوعات امری، 119 بدیع، ص 116 - 117.

[13] از این قرار ایشان پیش از آغاز نبوت خود (1269) نبایستی دانشی داشته باشد و چون بنا به قراین بعدی معلوماتی داشته پس به ناچار آنها را مانند مردم عادی از راه اکتساب به دست آورده است که با علم لدنی انبیا مباینت و منافات دارد.

[14] نزدیک‏ترین همشهری ایشان خواهرشان عزیه خانم می‏باشد که در صفحات 44، 34، 4 کتاب تنبیه‏النائمین خود او را تحصیل کرده و غیر امی می‏دانسته است.a