علامه حاج ميرزا عباسقلي واعظ چرندابي (ره)

 از علمای بزرگ آذربایجان که بهائیت را زمین گیر کرد  

   بهائیت در ایران : بدنبال درج مطلبی با عنوان "روحانیت آذربایجان بهائیت را زمین گیر کرد " در صفحات قبلی پایگاه در این مطلب به شرح حال یکی از تاثیر گذارترین عالمان این خطه از میهن اسلامی که در مقابله با فرق انحرافی تلاش وافری داشته اند می پردازیم . 

علامه حاج ميرزا عباسقلي صادقپور وجدي ، معروف به واعظ چرندابي ، به سال 1315 قمري متولد شد . مدتي در محضر مرحوم آقا شيخ علي شربياني ( م 1348 ) تحصيل نمود . سپس به سال 1331 قمري به زيارت خانه خدا نائل شد . پس از مراجعت نزد حاج ميرزا لطفعلي آقا امام جمعه به تكميل تحصيل در علم هيئت قديمه و رياضيات پرداخت . آنگاه به سال 1336 مدرسه ارشاد را تاسيس نمود . در حدود سال 1341 مديريت مدرسه طالبيه را عهده دار گشت . پس از چندي به وعظ و خطابه و تنوير افكار عمومي رو آورد . آن مرحوم داراي كتابخانه بسيار ارزشمندي بود كه در آن حدود ده هزار جلد از نفايس كتابها نگهداري و مورد استفاده قرار مي گرفت ، و نگارنده در طول تحصيل در تبريز آن را از نزديك مشاهده نموده بود . تفاسير قرآني متعددي در حدود 20 دوره ، از آن ميان تفسير معروف طنطاوي و اقسام تفاسير موجود را رويت نموده بود كه پس از آن فقيد عالم ، طبق وصيت آن بزرگوار کتابهایشان به كتابخانه آستان قدس رضوي سپرده شده است .

استادان و مربيان : ايشان در طول تحصيلات خود از محضر اساتيد بزرگوار چون آيت الله سيد محمد آقا مولانا ( م 1363 ) ،‌ آيت الله شيخ اسماعيل فقيه ( م 1361 ) و آيت الله حاج سيد مرتضي خسروشاهي (‌ م 1372 ) بهره برده است .

 عالم محقق و كتابشناس معروف ، آيت الله حاج ميرزا عباسقلي وجدي واعظ چرندابي ،از چهرهاي برجسته فقهي ، علمي و فكري خطه آذربايجان مي باشد كه خدمات قابل ارائه در عرصه هاي مطبوعاتي و فرهنگي جهان اسلام دارند. مرحوم چرندابي ، كتابشناس و اهل قلم و آگاه از مسايل جاري اسلام بود و آثار قلمي او در مجلات و مطبوعات جهان اسلام آن روز ، مانند مجله رساله الاسلام ( چاپ دانشگاه الازهر مصر ) و مجله العرفان (به مديريت زين الدين عارف از صيداي لبنان) منعكس مي گشت و روابط مكاتباتي مستمري با فقيه مصلح ، آيت الله شيخ محمد حسين كاشف الغطا داشت كه بخشي از آن در آثار چاپ شده ايشان مندرج است .
آثار : 
۱. رساله ذوالقرنين و سد ياجوج و ماجوج ( ويژگي اثر : نوشته آيت الله سيد هبه الدين شهرستاني ، كتاب، تحشيه و تعليق)

۲. زندگاني محمد (ص)  ويژگي اثر : نوشته توماس كارلايل ، كتاب، ترجمه و تحشيه و تعليق

۳. عظمت حسين بن علي (ع)   ويژگي اثر : كتاب ، تاليف ، تبريز ، انتشارات سروش

۴.چاپ، تصحیح و تعليقه اوائل المقالات شیخ مفید(ره)  این کتاب برای نخستین بار توسط آقای واعظ چرندابی منتشر شده است. وی تلاش نموده و نسخ خطی این کتاب را از بغداد و زنجان فراهم نموده و اقدام به تصحیح و چاپ این کتاب کرده و عموم را از منافع این کتاب بهره‏مند نموده است.

علامه محمد باقر کوه‏ کمره‏ای (ره)در تقریظی که از وی در مقدمه کتاب اوائل المقالات چاپ شده می‏گوید: این کتاب از آثار بزرگ و تاریخی مذهب شیعه هست که تا چند سال پیش در پاره‏ای کتابخانه‏ها گنجی ناپیدا بود و فاضل ارجمند و دوست متتبع و ادیب عالی مقدار آقای حاج عباسقلی آقا واعظ چرندابی با رنج فراوان نسخه مصصح آنها را از بغداد و زنجان به دست آورده و چاپ کرده و خدمت بزرگی به مذهب نموده است.

آقای چرندابی در مقدمه‏اش بر چاپ اول کتاب می‏نویسد: «اهتمام زیادی برای دستیابی به کتاب  اوائل المقالات و شرح عقاید صدوق (تصحیح الاعتقاد) داشتم تا اینکه مطلع شدم نسخه‏ای خطی از اوائل المقالات در اختیار علامه شیخ فضل الله زنجانی است. آن نسخه را از ایشان گرفتم و استناخ نمودم نیز از ایشان خواستم مقدمه و تعلقه بر این کتاب بنویسند که ایشان نیز پذیرفتند و این کار را انجام دادند.

آنگاه متوجه شدم در متن این نسخه خطی غلط هایی به چشم می‏خورد؛ پس در صدد دستیابی به نسخه‏ای دیگر برآمدم که پس از تلاش بسیار نزد علامه شیخ محمد امین خویی ساکن تهران یافتم و آن را اخذ و با نسخه قبلی مقابله نمودم و متوجه شدم در نسخه اولی، تعدادی از مقالات ساقط شده است که از «القول فی اللطیف من الکلام» تا «القول فی ابلیس أ هو من الجن أم من الملائکة» می‏باشد که من این مقدار را از نسخه دوم استنساخ نمودم و به نسخه اول ملحق ساختم. »

آقای چرندابی علاوه بر تصحیح و مقابله دو نسخه خطی کتاب، تعلقه بر آن نیز نوشته است و در تعلقه‏اش خدمات ذیل را ارائه نموده است:

در مواردی شرح حال افرادی را که مؤلف از آنها یاد نموده است از کتب تراجم نقل کرده است.

نیز وجه تسمیه برخی فرقه‏ها را متذکر شده است مثلاً در صفحه پنجم وجه تسمیه معتزله به این نام را متعرض شده است در صفحه نهم نیز وجه تسمیه حشویه را آورده است.

نیز در مواردی بر برخی فرقه‏های آقای زنجانی تعلقه زده و توضیحاتی را اضافه نموده است.

همچنین گاه در راستای تبیین بیشتر سخن مؤلف در متن، مطالبی را از دیگر کتب وی نقل نموده است. به عنوان مثال در صفحه ده که مؤلف از کفر محاربین با علی بن ابیطالب علیه السلام سخن گفته است، مطالبی را در همین مورد از کتاب الجمل یا النصرة فی حرب اهل البصرة نقل نموده است.

در راستای توضیح برخی لغات و اصطلاحات، خواننده را به برخی منابع ارجاع داده است و نیز منابع روایی بسیاری از مطالب مؤلف را ارجاع داده است.

وآقای سید رضی بلاغی می فرمایند:

یکی از خطبای دیگر تبریز، واعظ چرندابی بود، که ایشان واقعاً علامه بودند و منبرهای خیلی مفیدی داشت، و اغلب در رابطه با انحرافاتی که در اسلام رخ داده صحبت می کردند. ایشان با دانشگاه الازهر مکاتبه داشتند، که از جمله آنها شیخ طنطاوی صاحب تفسیر الجواهر بود و حتی به جرأت می توانم عرض کنم، که فتوای تاریخی مرحوم شیخ شلتوت درباره حقانیت مذهب شیعه، مقداری تحت تأثیر زحمات این عالم بزرگوار بود که با نامه های خودش مکتب شیعه را در دانشگاه الازهر معرفی کرد و تا اواخر عمرشان این مکاتبات را ادامه دادند.